Kassaloze supermarkt: langzaam maar zeker?
De kassaloze supermarkt is schaars in Nederland. In Duitsland lijkt er meer te gebeuren. Wat is hier anders dan in Nederland?
Lange aanloop naar kassaloze supermarkt
Vier jaar geleden waren de openingen van de kassaloze supermarkten van Amazon spraakmakend nieuws in de retailwereld. Het leek het begin van een snelle ontwikkeling van dit type supermarkten. Toch staat in ieder geval Nederland nog steeds niet vol met kassaloze supermarkten. Hoe staat het met deze ontwikkeling in Nederland? En is er een verschil met andere landen om ons heen?
Stilte na de kassaloze storm
Amazon mag absoluut de pionier voor de kassaloze supermarkten worden genoemd. In 2018 opende zij Amazon Go in Seattle. Dit was een kleine gemakswinkel zonder kassa’s en met de ‘Just Walk Out Technology’. Vervolgens opende Amazon in 2020 de eerste grote, volwaardige supermarkt zonder kassa’s. In Nederland en Europa was Albert Heijn de pionier voor de kassaloze supermarkten. In 2019 opende zij, zoals Distrifood het omschrijft, ‘een onbemande minisuper’ voor haar hoofdkantoor in Zaandam. Er stond ook een test-winkel op Schiphol. In 2021 was de proef afgelopen zonder zicht op een vervolg, meldt Trouw.
Het was vervolgens redelijk stil rond de kassaloze supermarkt in Nederland. Totdat vorig jaar Aldi een supermarkt zonder kassa’s in Utrecht opende. Deze supermarkt is ongeveer 370 m² groot en heeft 1.400 producten. Ter vergelijking: een ‘gewone’ Aldi-super is gemiddeld drie keer zo groot en heeft zo’n 1.700 producten. Jan Oostvogels, CEO van Aldi, noemt het, ondanks het brede assortiment, een To Go-winkel. De opening van deze Aldi in Utrecht was geen project van Aldi Nederland. Het initiatief kwam van het hoofdkantoor van Aldi Nord in Duitsland, samen met technologieleverancier Trigo.
Gemakswinkel is meest verspreide kassaloze supermarktconcept
In Duitsland en Frankrijk zijn relatief veel andere kleine gemakswinkels zonder kassa te vinden. Duitsland telt zo’n 50 vestigingen van het kassaloze gemaksformat Zappka. Dit zijn vaak niet meer dan veredelde schipcontainers, zoals Albert Heijn en Spar die hadden. Het Poolse bedrijf Zabka exploiteert deze shop-in-shops bij non-foodretailers en in bedrijven.
Frankrijk kent de supermarkt zonder kassa’s onder de naam Boxy, ‘le magasin de proximité autonome et connecté’. Deze ‘autonome en verbonden buurtwinkels’ zijn letterlijk gevestigd in gerecyclede zeecontainers. Gemiddeld is een Boxy 15 m² groot, met een assortiment van 250 producten. In de regio Parijs zijn ongeveer 40 van deze ‘supérettes autonomes’ te vinden. Eind dit jaar verwacht Boxy 180 vestigingen te hebben.
Alles weten over beleggen in vastgoed?Ontdek waar uw kansen liggen en kijk op annexum.nl/beleggeninvastgoed
Kassaloos het niveau van gemakswinkel overstijgen
Maar er gebeuren ook grotere dingen in Duitsland. December vorig jaar opende Rewe haar derde en grootste kassaloze supermarkt: de Rewe Pick & Go in München. De winkel is 300 m² groot, met een assortiment van 4.000 artikelen. Ook Rewe gebruikt de technologie van het Israëlische bedrijf Trigo.
Begin maart van dit jaar opende Rewe in Keulen de 600 m² grote Rewe Pick & Go, met een assortiment van 13.000 artikelen. Daarmee is het concept definitief het stadium van gemakswinkel gepasseerd en een volwaardige buurtsupermarkt geworden.
Ook met de dochterbedrijven Netto MarkenDiscount en Lekkerland rolt Rewe formules van autonome supermarkten uit. Trigo zegt dat de ontwikkelingen hard blijven gaan. Het bedrijf kan in 2024 een hypermarkt zonder kassa’s laten draaien. Maar het is de vraag of dat ook op grote schaal gaat gebeuren. Ook Lidl houdt zich bezig met de kassaloze supermarkt. Op de onderwijscampus van de Dieter Schwarz-stichting in Heilbronn staat dit concept onder de naam Shop.Box. Dit is nog een test en alleen voor studenten en medewerkers van de campus.
Ondanks voordelen neemt kassaloze supermarkt in Nederland nog geen vlucht
De Nederlandse supermarktketens zijn minder actief bezig met de ontwikkeling van kassaloze supermarkten dan bijvoorbeeld de Duitste ketens. In 2021 was dat ook al het geval, toen in vergelijking met de ontwikkelingen in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
Terwijl de kassaloze supermarkt toch enkele belangrijke voordelen heeft. Volgens experts kan technologie de supermarktbranche op twee manieren verder helpen. Hiermee kunnen supermarkten 24 uur per dag open zijn, zonder hoge extra personeelskosten. En zo is het ook mogelijk om in dunbevolkte gebieden toch een winkel open te houden. Supermarkten zonder kassa zijn daarom zowel voor de steden als het platteland interessant.
De initiatieven richten zich vooral op gemakswinkels. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de forse investeringen die nodig zijn voor de technologie. Maar in 2021 werd het al voorzien: de stijgende personeelskosten gaan ook meespelen.
Laurens Sloot is hoogleraar ondernemerschap in de detailhandel aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij vindt het niet heel bijzonder dat een discounter als Aldi een kassaloze winkel uitprobeert. Wat hij trouwens een ‘futuristisch idee’ noemt. “Als het kostenbesparend werkt, komt een bepaalde innovatie uiteindelijk in alle supermarktketens terecht.” Volgens zelfstandig retailconsultant Eelco Hos past dit concept minder goed in winkels met veel verschillende producten, en in winkels met veel oudere klanten.
Een futuristisch beeld of nabije werkelijkheid?
Er lijkt niet echt een duidelijke reden te zijn waarom de kassaloze supermarkten nog geen vlucht nemen in Nederland. Demografie zou een rol kunnen spelen. Het is misschien niet de keuze van de oudere consument. Maar dit geldt niet alleen in Nederland. Het kan ook niet de Nederlandse cultuur zijn, waarin klanten een praatje bij de kassa nog steeds op prijs stellen. Want ook Frankrijk kent ‘les blabla caisses’. Het lijkt dan toch dat de fikse investeringen in technologie de belangrijkste remmende factor zijn. Inmiddels staan daar de fors gestegen personeelskosten tegenover. Dus misschien is dit het keerpunt voor de kassaloze supermarkt in Nederland.
